Kỷ Niệm 350 Năm “Sấm Truyền Ca”
WHĐ (13.1.2021) – Tại Việt Nam, ít ai biết được rằng 150 năm trước khi thi hào Nguyễn Du qua đời (1820), văn chương Công giáo đã có một tác phẩm lục bát bằng chữ Nôm đạt mức tuyệt tác: Tác phẩm Sấm Truyền Ca (1670), diễn ca 5 quyển đầu của Cựu ước, do cha Lữ Y Đoan, một trong những linh mục thế hệ đầu của địa phận Đàng Trong. Cũng chính năm 1820 tác phẩm được phiên âm sang chữ quốc ngữ.
Sau một vận mệnh hẩm hiu suốt hơn ba trăm năm, cuối thế kỷ XX chỉ còn hơn 1/5 tác phẩm sống sót: Sách Sáng Thế Ký (Tạo đoan kinh) và 21 chương đầu của sách Xuất Hành (Lập quốc kinh). Năm 1993 một số trí thức Công giáo đã thực hiện hồ sơ “Về các tác giả Công giáo thế kỷ XVII-XIX”, do Khoa Ngữ Văn, Đại học Tổng hợp Tp. HCM ấn hành. Quyển sách đã giới thiệu tác phẩm Sấm Truyền Ca đến công chúng.
Giáo sư Nguyễn Văn Trung đã có công bảo tồn, đưa bút tích sang Canada. Ông và các cộng sự viên đã có công nghiên cứu đối chiếu, thực hiện bản văn hiệu đính mang tính khoa học và năm 2000 Tập san Y Sỹ ở Montreal đã xuất bản tập 1: Tạo Đoan Kinh.
Tháng 8/2020, nhóm phụ trách Tủ sách Nước Mặn của Giáo phận Qui Nhơn chợt nhận thấy cần ấn hành lại quyển sách để chào mừng tròn 350 năm của tác phẩm và giới thiệu với độc giả trong nước. Tại Việt Nam, ấn bản Canada của quyển sách hết sức họa hiếm. May thay cuối cùng, đã tìm được một bản photocopy ở Thư viện Học viện Đa Minh, Gò Vấp, và một ấn bản gốc ở Thư viện Mân Côi Bùi Chu.
Tại Giáo phận Qui Nhơn, từ năm 2012 đã có truyền thống họp mặt các tác giả Công giáo vào ngày 21-22/9. Năm 2020, do phòng ngừa đại dịch, dịp ấy chỉ có hơn 20 tác giả từ Tp. Quy Nhơn và phụ cận họp mặt tại Chủng viện Làng Sông. Trong lúc chưa kịp hiệu đính để ấn hành phiên bản mới, Ban Tổ chức đã photocopy một phần quyển sách theo ấn bản Canada, trao tay các tham dự viên để giới thiệu và đánh dấu chào mừng kỷ niệm 350 năm việc biên soạn tác phẩm. Sau lễ Giáng sinh, ấn bản 2020 của Tủ sách Nước Mặn hoàn thành. Tối ngày 01/01/21, trong lễ ra mắt Ban Văn hóa Giáo phận Hà Tĩnh tại hội trường Giáo xứ An Nhiên, phiên bản 2020 của tác phẩm được trao tay các tham dự viên để một lần nữa đánh dấu sự kiện mừng 350 năm.
Cha Lữ Y Đoan không những để lại một thành tựu của Thế kỷ XVII về thơ lục bát tự sự rất hồn nhiên trong sáng mà còn đi trước thời đại chúng ta 300 năm trên bước đường Việt hóa và hội nhập văn hóa cả về phong tục và triết học.
Tại Mambrê ông Abram đã khoản đãi ba vị khách thần linh một bữa ăn Việt Nam:
Khách thần vui vẻ dừng chân,
6 Ra-ham liền gọi gia nhân cỗ bàn.
7 Sa-ra nướng bánh hạnh nhân,
8 Thịt chiên nhiều món, quay, hầm dọn ra.
“Khách thần cầm đũa dùng qua,
Hỏi thăm chủ trại: “Vợ nhà thể nao ?” (câu 803-808)
Về lịch trình sáng tạo, vị tiền bối của chúng đã dịch sáu ngày là sáu chu kỳ, trong đó Thiên Chúa đã dựng nên lưỡng vực sáng tối âm dương và ngũ hành:
1 Hằng sinh Thượng đế đại quyền,
Tự không sáng tạo phán truyền hoằng khai;
Càn khôn bỗng chúc phôi thai
2 Hư hư hàn vũ, dày dày u minh.
Thánh thần sinh hóa vận trình,
3 Đột nhiên quang ánh lộ hình khắp nơi.
4 Ban khen trong sáng tuyệt vời
Liền phân lưỡng vực muôn đời đối nhau:
5 Gọi ngày, dương khí làu làu,
Gọi đêm, âm khí phủ bao mịt mờ,
Hoàng hôn chuyển tiếp minh sơ,
Chu kỳ thứ nhất, thiên cơ ứng hành.
6 Không gian phát động mở màn,
7 Thủy hành nhị khí đành rành dưới trên.
8 Trên thì danh gọi cao thiên
Chiều đi mai đến tiếp liên chu kỳ
9 Thổ phân, thủy lập biên thùy
10 Thổ là đại lục, thủy thì đại dương
11 Lịnh bán hành mộc tự cường,
12 Ngàn hoá vạn thảo ứng tường phát sinh.
(câu 09-28)
Những câu tiếp theo nói về hành hỏa (mặt trời và mặt trăng). Mời quý độc giả xem lời giới thiệu của Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi về hội nhập văn hóa và lời nói đầu của Tủ sách Nước Mặn về số phận long đong của tác phẩm.
Chúng tôi xin được đính kèm đây hai file PDF: ấn bản Canada 2000 và ấn bản Nước Mặn 2020 để độc giả tiện đối chiếu. Quý vị nào cần mua sách in, có thể đặt sách tại <tusachnuocman@gmail.com>, sđt: 0358-521-717.
Lm. Trăng Thập Tự
Tủ sách Nước Mặn – Gp. Qui Nhơn
Sấm Truyền Ca ấn bản Canada 2000 tải về tại đây.
Sấm Truyền Ca ấn bản Tủ sách Nước Mặn 2020, lưu về tại đây.
