Nhìn Lại Hành Trình “Cùng Nhau Cất Bước” Và Những Hoa Trái Của Việc Lắng Nghe Khi Tham Gia Thượng Hội Đồng Giám Mục Cấp Giáo Phận
Nt. Maria Đinh Thị Thúy Loan,
Hội Dòng Mến Thánh Giá Phan Thiết
WHĐ (08.01.2023) – Lúc 10 giờ sáng Chúa nhật, ngày 10 tháng 10 năm 2021, tại Đền thờ Thánh Phêrô, Đức giáo hoàng Phanxicô đã đưa ra những chất vấn trong Thánh lễ Khai mạc Thượng Hội đồng: “Hôm nay, khi khai mạc hành trình Thượng Hội đồng này, chúng ta hãy bắt đầu bằng cách tự vấn bản thân – tất cả chúng ta, giáo hoàng, giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân – liệu chúng ta, cộng đồng Kitô giáo, có thể hiện ‘phong cách’ này của Thiên Chúa, Đấng đang bước đi trong lịch sử và chia sẻ những nỗi thăng trầm của nhân loại hay không? Chúng ta có sẵn sàng mạo hiểm bước vào cuộc hành trình này chưa? Hay chúng ta sợ hãi những điều chưa biết, thích trốn tránh với những lý do như chẳng lợi ích gì hoặc đã quen làm như thế rồi?”[1]. Theo ý hướng của Đức thánh cha, tất cả những người đã nhận Bí tích Rửa tội đều được mời gọi tự vấn bản thân và sẵn sàng bước trên một con đường mang tên GIÊSU, cùng tham dự Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI với khát mong về một Giáo hội được lớn lên trong Ân sủng.
Dưới ánh sáng soi dẫn của Thần Khí, hòa chung với toàn thể Giáo hội, chúng tôi – các nữ tu thuộc Giáo phận Phan Thiết – đang “cùng nhau cất bước hành trình” để lắng nghe những điều Chúa Thánh Thần nói với Hội Thánh qua việc lắng nghe nhau. Nhìn lại chặng đường chín tháng đã qua của tiến trình thỉnh ý hiệp hành tại Giáo hội địa phương, là thành viên của Nhóm Linh hoạt, hỗ trợ Đức Giám mục Giáo phận thực hiện việc thỉnh ý Dân Chúa, tôi nhận ra biết bao ơn lành Chúa ban qua việc lắng nghe tiếng Chúa và lắng nghe nhau. Chúng tôi ý thức và xác tín, điều này có được không bởi sức riêng hay nỗ lực cá nhân, mà tất cả đều là hồng ân và sự quan phòng kỳ diệu của Thiên Chúa. Những “hoa trái ân phúc” chính là cảm nghiệm thiêng liêng mà nhân dịp này chúng tôi đọc lại, khám phá ý nghĩa và nhận ra thành quả kinh nghiệm đức tin của đời dâng hiến khi thực thi sứ vụ loan báo Tin Mừng theo đoàn sủng Dòng. Thật vậy, thông qua việc gặp gỡ, lắng nghe và phân định, chúng tôi đã nương theo hành trình “cùng nhau cất bước” để hoán cải và lớn lên giữa lòng mẹ Giáo Hội. Trong giới hạn bài viết này, người viết xin chia sẻ “một vài hoa trái kinh nghiệm của việc lắng nghe” qua từng giai đoạn thỉnh ý hiệp hành tại Hội dòng giữa lòng Giáo hội địa phương.
Giai đoạn I: “Lắng nghe cá nhân qua Google Forms” – Từ khó gỡ, bỡ ngỡ đến thuần thục
Vào thời điểm bắt đầu Thượng Hội đồng Giám mục tại các Giáo phận, thật khó để mọi người có dịp tập trung, gặp gỡ vì đại dịch Covid-19 vẫn đang lan tràn khắp nơi, cản trở nhiều sinh hoạt của xã hội và Giáo hội. Nhưng lại may và rất hay, trong hoàn cảnh nan giải ấy, Chúa Thánh Thần đã soi sáng cho vị chủ chăn Giáo phận đưa ra những sáng kiến thú vị riêng cho kế hoạch thực hiện việc thỉnh ý Dân Chúa qua công nghệ truyền thông hiện đại.
Suốt hơn hai tháng kể từ ngày khai mạc Thượng Hội đồng, thông qua các buổi họp trực tuyến (zoom meeting), Đức Giám mục đã tận tình hướng dẫn mọi thành phần Dân Chúa về tinh thần, mục đích, ý nghĩa, nội dung, tiến trình, cách thức thực hiện của việc cùng nhau cử hành Thượng Hội đồng Giám mục ở cấp Giáo phận. Thông qua đó, Giáo hội muốn lắng nghe tiếng nói của Dân Chúa, vị chủ chăn Giáo phận muốn lắng nghe tiếng nói của mọi con chiên.
Hòa chung nhịp bước với Giáo hội địa phương, các tu sĩ chúng tôi đi từ “khó gỡ, bỡ ngỡ đến thuần thục” việc sử dụng hình thức gặp nhau online và thỉnh ý cá nhân qua Google forms. Từ chỗ xa lạ với cách thức truyền thông này, những chị em lớn tuổi có cơ hội làm quen và sử dụng thành thạo chúng để gửi tiếng nói của mình đến vị chủ chăn Giáo phận.
Tuy nhiên, dù bằng hình thức nào đi nữa, trước hết và trên hết, công việc thỉnh ý hiệp hành là một tiến trình thiêng liêng. Đây không phải là chuyện máy móc thu thập dữ liệu hay tổ chức hàng loạt những cuộc hội họp và thảo luận mà mục đích của việc lắng nghe là phân định, vì thế đòi hỏi chúng tôi phải học biết và sử dụng nghệ thuật phân định cá nhân và cộng đoàn[2]. Như Đức giáo hoàng Phanxicô mô tả hai mục đích tương thuộc của tiến trình “Lắng nghe Thiên Chúa, để cùng với Ngài chúng ta có thể nghe thấy tiếng kêu của dân Ngài; lắng nghe dân Ngài cho đến khi chúng ta hòa hợp với ý muốn mà Thiên Chúa kêu gọi chúng ta đón nhận ý muốn đó”[3]. Trong giai đoạn lắng nghe Chúa Thánh Thần nói với từng cá nhân, chúng tôi đặt mình trước mặt Chúa, nghiêm túc soát xét lại đời sống đức tin và sứ vụ để tìm Thánh ý Ngài. Dựa vào bộ câu hỏi theo Tài liệu hướng dẫn, mỗi người nhớ lại những kinh nghiệm trên hành trình dâng hiến và việc thi hành sứ vụ của cá nhân/cộng đoàn/Hội dòng.
Dẫu cho tâm điểm đời sống thường nhật của người tu sĩ là cầu nguyện, nhưng việc đặt mình trước mặt Chúa trong vị thế của một thành viên tham gia Thượng Hội đồng lại rất đặc biệt. Đây vừa là cơ hội tái khám phá vẻ đẹp ơn gọi cao quý Thiên Chúa đã ban, vừa là dịp để chúng tôi nhìn lại những tổn thương, thách đố trong khi thi hành sứ vụ. Quả rất đúng khi nói “thân phận con người thật mỏng giòn, yếu đuối”, nhưng ý thức điều đó giúp chúng tôi thêm can đảm dấn bước trên hành trình hoán cải, đổi mới cõi lòng và trí tâm để lắng nghe tiếng nói của Thần Khí, “hầu có thể nhận ra đâu là Thánh ý Thiên Chúa: cái gì là tốt, cái gì đẹp lòng Chúa, cái gì hoàn hảo” (Rm 12, 2). Mỗi người chúng tôi đã soát xét trong tâm tình cầu nguyện tri ân Tình yêu Thiên Chúa, sám hối đổi mới cuộc đời, canh tân sứ vụ và để thêm niềm tin yêu hy vọng với ước mong nguyện xin Chúa thương gìn giữ, dẫn bước mình hăng say trên con đường Giêsu, hướng về Hội thánh hiệp hành.
Sau khoảng một tháng rưỡi (31/12/2021 – 13/02/2022), chúng tôi trực tiếp gửi tiếng nói của mình đến Đức Giám mục Giáo phận qua Google forms một cách thuần thục. Tạ ơn Chúa đã soi sáng hướng dẫn các vị chủ chăn Hội Thánh và mọi thành phần Dân Chúa cùng bước đi trên một con đường mang tên Giêsu.
Giai đoạn II: “Gặp gỡ và phân định” cấp Cộng đoàn – Cùng nhau phân định, xây dựng nhịp cầu đối thoại, hiệp nhất kết nối yêu thương
Sang giai đoạn II của việc thỉnh ý, theo hướng dẫn của Đức Giám mục Giáo phận, chúng tôi gặp gỡ và phân định cấp cộng đoàn hoặc theo từng khối lớp (Hưu dưỡng, Khấn trọn, Học viện, Nhà tập, Thỉnh sinh, Thanh tuyển). Từ những kinh nghiệm thiêng liêng có được trong giai đoạn thỉnh ý cá nhân, chúng tôi ngồi lại bên nhau, cùng cầu nguyện, lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần nói với cộng đoàn ngang qua việc đối thoại, phân định. Trong bầu khí của tình chị em, mọi người cùng trao đổi những cảm nghiệm thiêng liêng của mình. Không hẹn mà gặp ở nhiều điểm chung khi đúc kết, chị em đều xác tín rằng chính Chúa Thánh Thần đang hướng dẫn, chỉ dạy lối đường phải đi và cách bước đi trên con đường đó.
Trước những khó khăn, trở ngại, những tổn thương gặp phải, những thiếu sót sai lầm hay bài học kinh nghiệm rút ra trên hành trình sứ vụ, dù lớn hay nhỏ, mới vào tu hay tu lâu năm, chúng tôi vẫn hạnh phúc với niềm xác tín: “Trong mọi biến cố vui buồn của cuộc sống luôn có sự hiện diện hướng dẫn của Chúa Thánh Thần; những lúc khó khăn, Ngài ban ơn trợ lực và sức mạnh để vượt qua; Ngài còn gửi đến những người khôn ngoan để an ủi, động viên, Ngài đã, đang và sẽ luôn hoạt động nơi các Bề trên qua những cuộc canh tân trong Hội dòng/Cộng đoàn. Từng người chúng tôi cảm nhận được nguồn động viên từ Hội dòng, giáo xứ, gia đình; sự quan tâm của Đức Giám mục và phần đông các cha dành cho Dòng tu; các Bề trên đang từng bước điều chỉnh và thay đổi những kế hoạch, hoạt động không phù hợp”. Chúng tôi còn nhận ra điều Chúa muốn chính là: “Mọi người sống thánh thiện, hạnh phúc, tích cực và trung thành với ơn gọi, xây dựng Cộng đoàn hạnh phúc. Cộng đoàn cùng nhau phân định tìm kiếm ý Chúa. Hội dòng soát xét lại các hoạt động dưới lăng kính đoàn sủng và sứ mạng để canh tân và thăng tiến sao cho các hoạt động không quá chú trọng đến kinh tế nhưng là sứ mạng của Dòng”[4].
Bên cạnh đó, có “những điều cần phát huy, gìn giữ” được nhiều chị em đồng thuận, thống nhất. Đó là “phải đặt ưu tiên cho đời sống phụng vụ, thiêng liêng, thần học, Ba Lời Khuyên Phúc Âm; giữ kỷ luật chung của cộng đoàn và bản thân; xây dựng các mối tương quan xã hội lành mạnh, bảo vệ tình chị em; Dấn thân cho sứ mạng, phục vụ trong khiêm tốn, vui tươi, luôn thao thức tìm ý Chúa”[5]. Mỗi người cần “thay đổi, loại bỏ suy nghĩ tiêu cực để học cách đón nhận; thay đổi sự khó tính, đố kỵ bằng tinh thần quảng đại, cộng tác. Hội dòng chú trọng đến hoạt động thăm viếng, y tế, bác ái; Bề trên và cha xứ có sự trao đổi, tạo điều kiện cho chị em làm việc phù hợp với khả năng; Bề trên linh hoạt trong luật lệ, điều chỉnh lại hoạt động giáo dục để giảm bớt áp lực cho chị em; mở các khóa hướng dẫn truyền giáo…”[6].
Như vậy, qua việc “gặp gỡ phân định” ở giai đoạn II, từ những cảm nhận riêng của cá nhân, giờ chúng tôi góp lại thành tiếng nói chung của tập thể nhỏ; xây dựng nhịp cầu đối thoại yêu thương khi cùng chia sẻ, lắng nghe và hoán cải. Điều này đã giúp tôi cảm nhận sức năng động mới của Hội thánh vẫn đang lớn dần lên từng ngày, bởi “Ở đâu có dấu ấn của phong cách hiệp hành, ở đó cảm thức về Hội thánh triển nở, và sự tham gia của tất cả mọi người đem lại cho đời sống Hội thánh một sức năng động mới”[7]. Chúng tôi vui mừng, hãnh diện vì mình là một thành viên của Hội dòng. Cám ơn Mẹ Hội dòng là chiếc nôi ấm áp cho chúng tôi được triển nở lớn lên mỗi ngày trong ơn gọi và hạnh phúc khi được hiệp nhất nên một trong Tình yêu để trở thành những môn đệ thân tín của Chúa Giêsu Kitô “Ở điểm này mà người ta biết anh em là môn đệ Thầy là anh em hãy yêu thương nhau” (Ga 13, 35).
Giai đoạn III: “Gặp gỡ và phân định” cấp Hội dòng – Chị em cùng nhau chia sẻ niềm vui Tin Mừng, thắp sáng tin yêu hy vọng
Bước sang giai đoạn III, chị em tập trung về nhà mẹ Hội dòng tham dự buổi gặp gỡ và phân định với sự hiện diện của vị chủ chăn Giáo phận. Từ các nhóm nhỏ, chúng tôi kết liên lại thành một nhóm lớn. Như đoàn con sum vầy bên cha mẹ ấm áp tình gia đình, toàn thể chị em lớn bé trong Hội dòng cũng đang ngồi xung quanh Đức Giám mục để chia sẻ niềm vui Tin Mừng, cùng kể cho nhau nghe những câu chuyện vui buồn cuộc sống. Như các môn đệ bên Thầy Giêsu huyên thuyên kể chuyện thành công thất bại của những việc các ông đã làm và những điều các ông đã dạy trong suốt một ngày miệt mài với sứ vụ (x. Mc 6,30), chúng tôi tìm gặp vị đại diện Giáo hội, tìm gặp nhau, kể cho nhau nghe để mọi người có thể hiểu biết, thấu cảm tâm tư thao thức về đời sống hiến dâng và hoạt động tông đồ trong nét riêng biệt của lãnh vực, vùng miền phục vụ hay Cộng đoàn/Khối lớp. Bên cạnh đó, chúng tôi còn nêu lên những đề nghị, những ước mong nhằm xây dựng, đóng góp cho sự phát triển của công cuộc loan báo Tin Mừng. Đặc biệt hơn, đây còn là cơ hội giúp chúng tôi phân định tìm kiếm thánh ý Chúa để đem ra thực hành trong cuộc sống.
Ngoài ra, nhờ tham dự Thượng Hội đồng Giám mục, chúng tôi cũng như các tu sĩ quan tâm hơn đến việc canh tân não trạng và cơ cấu của đời tu, điều chỉnh lại những gì chưa phù hợp, để có thể thực hiện điều Thiên Chúa mời gọi qua những dấu chỉ của thời đại trong thiên niên kỷ thứ ba. Từ đó, chị em hướng tới một hình thức chứng tá mới, để cùng nhau xây dựng đời sống cộng đoàn có phẩm chất và mở ra cho sự kết nối hợp tác, giúp cho sứ vụ trổ sinh nhiều hoa trái hơn. Chúng tôi biết rằng, như trong lịch sử Chúa Thánh Thần đã mở đường dẫn lối cho Giáo hội, thì ngày nay, Ngài đang kêu gọi chúng tôi cùng nhau làm chứng cho tình yêu Thiên Chúa trong hoàn cảnh và phận vụ của mình. Tôi vững tin hơn với niềm xác tín “Điều làm Chúa Cha được tôn vinh là anh em sinh nhiều hoa trái và trở thành môn đệ của Thầy” (Ga 15, 8).
Hơn thế nữa, trong bối cảnh hướng đến viễn tượng tốt đẹp của Giáo hội hiệp hành, chị em trong Hội dòng đang cùng nhau bước vào năm chuẩn bị Tổng Tu nghị với chung thao thức cho việc loan báo Tin Mừng và niềm tin yêu hy vọng “sống tinh thần hiệp hành, xây dựng cộng đoàn huynh đệ và canh tân sứ vụ”[8]. Cuối cùng, nhờ tham gia tiến trình Thượng Hội đồng Giám mục mà chị em dễ dàng gắn kết với nhau hơn trong việc cùng nhìn lại, đối thoại, lắng nghe và phân định để hướng tới một tương lai mới cho nhiệm kỳ sắp tới của Hội dòng.
Giai đoạn IV: “Gặp gỡ và phân định” cấp Giáo phận – Lối sống hiệp hành mở ra niềm hy vọng lớn cho người tu sĩ giữa vườn hoa muôn sắc
Theo Cẩm nang Hướng dẫn, “mục đích của Thượng Hội đồng Giám mục hiện nay không phải là soạn thêm tài liệu, mà đúng ra là tạo niềm hứng khởi để con người mơ về một Hội thánh mà chúng ta được mời gọi trở thành”[9]. Dưới chân núi Đức Mẹ Tàpao, ở giai đoạn thứ tư này, luân phiên theo từng nhóm giới, hội đoàn… đại diện các con cái của Giáo phận quy tụ quanh vị cha chung không phải như một chuỗi các cuộc hội thảo bắt đầu rồi lại kết thúc; mà quả đúng là “một hành trình phát triển đích thực hướng tới sự hiệp thông và sứ mạng mà Thiên Chúa kêu gọi Hội thánh thực hiện trong thiên niên kỷ thứ ba”[10].
Giữa vườn hoa muôn sắc của gia đình liên tu sĩ, nơi buổi gặp gỡ hôm ấy, chúng tôi đã mơ về một Hội Thánh hiệp hành đầy sức sống. Trong lòng mỗi người, niềm hy vọng được nảy nở, niềm tin được khơi dậy, các vết thương được băng bó, các mối tương quan trở nên mới mẻ và sâu sắc hơn. Chúng tôi học hỏi lẫn nhau những cái hay cái dở được rút ra từ môi trường mục vụ riêng biệt của từng Dòng. Đặc biệt hơn, những nhịp cầu yêu thương được kết nối, cõi lòng được sưởi ấm, bàn chân thêm vững vàng, đôi tay thêm sức mạnh vì chúng tôi đang cùng nắm tay nhau đi trên con đường Giêsu, theo đoàn sủng của Dòng, phục vụ cho sứ mạng loan báo Tin Mừng chung của Hội Thánh (x. Tài liệu chuẩn bị Thượng Hội đồng Giám mục, 32).
Tôi vui mừng nhận ra “lối sống hiệp hành là một lời mời gọi hoán cải, canh tân, giúp các tu sĩ cùng nhau nhìn lại thực trạng và mở ra kết nối để định hướng cho những lựa chọn mới, nhằm giúp đời tu thực sự có phẩm chất và được tăng trưởng nhiều hơn”[11]. Trong cánh đồng truyền giáo đa dạng và phong phú của Giáo phận nhà, sống tinh thần hiệp hành mở ra cho tu sĩ chúng tôi nhiều cơ hội kết nối cộng tác khi dấn thân phục vụ. Ngang qua sắc màu đặc sủng riêng của các Hội dòng, anh chị em tu sĩ đang làm sáng lên hình mẫu Người Tôi trung nơi Đức Giêsu Kitô ở nhiều chiều kích khác nhau như: cầu nguyện và lao động, mục vụ giáo xứ, chăm sóc giới trẻ và nữ giới, phục vụ người nghèo, giảng dạy, loan báo Tin Mừng…
Trong tinh thần hiệp thông, đối thoại, hợp tác và tôn trọng nhau, cùng với mọi thành phần Dân Chúa và cách riêng anh chị em gia đình liên tu sĩ, chúng tôi noi gương phục vụ như Thầy Giêsu để xây dựng một Giáo hội hiệp hành, một xã hội “công bằng, liên đới và bình đẳng”.
Chúng tôi còn chung chia niềm vui với gia đình Giáo phận, vì nhân dịp này, Đức Giám mục đã giới thiệu kế hoạch soạn thảo, in ấn bộ sách Giáo lý mới riêng cho toàn Giáo phận. Đây được xem là thành quả của việc nhận ra Thánh ý Chúa qua các buổi gặp gỡ, đối thoại giữa vị chủ chăn với đoàn chiên. Chắc chắn, rồi đây hoa trái và ân ban của lối sống hiệp hành sẽ được cụ thể hóa bằng hành động, mở ra niềm hy vọng lớn cho việc thăng tiến công cuộc loan báo Tin Mừng cách riêng tại Giáo phận nhà, đồng thời hướng tới một Hội thánh trổ sinh nhiều hoa trái hơn để làm cho Nước Trời mau đến.
Là tu sĩ, chúng tôi chọn lựa “cùng nhau gieo bước hành trình” để nên “dấu hiệu mang tính tiên tri đối với gia đình nhân loại, đang cần một dự án chung có khả năng mưu cầu thiện hảo cho tất cả mọi người. Một Hội thánh có khả năng hiệp thông, có tình huynh đệ, có sự tham gia và bổ trợ, trung thành với những gì Hội thánh công bố, sẽ có thể đến bên người nghèo và người bé mọn cũng như cất lên tiếng nói thay cho họ”[12]. Thay lời kết Trước khi về trời, Chúa Giêsu trao phó cho các môn đệ nhiệm vụ rao giảng Tin Mừng cho tất cả mọi loài thọ tạo. Ngài nói: “Vậy anh em hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh Cha, Con và Thánh Thần, dạy bảo họ tuân giữ mọi điều Thầy đã truyền cho anh em. Và đây, Thầy ở cùng anh em mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28,19-20). Tạ ơn Chúa đã trao ban sứ mạng và luôn ở cùng Hội Thánh mọi ngày cho đến tận thế.
Với niềm tin yêu phó thác vào ơn trợ giúp của Chúa Thánh Thần, chung lời nguyện với toàn thể Dân Thánh Chúa, tôi hạnh phúc vì xếp mình vào đoàn những người được Chúa thương chúc phúc khi khám phá ra rằng việc hiệp thông, vốn kết hiệp các ân ban, đặc sủng, và tác vụ khác nhau lại, là để thi hành sứ vụ: Hội thánh hiệp hành là Hội thánh “đi ra”, Hội thánh truyền giáo là “Hội thánh luôn mở rộng cửa.”[13] (Tông huấn Evangelii Gaudium, 46). Trong đó, mọi thành phần Dân Chúa nói chung và cách riêng người tu sĩ chúng tôi đồng hành cùng nhau và tập họp trong cộng đoàn, được Chúa Giêsu quy tụ bằng quyền năng của Chúa Thánh Thần để loan báo Tin Mừng. Mượn lời Kinh Adsumus Sancte Spiritus, “nguyện xin giúp chúng con tìm thấy nơi Chúa sự hiệp thông giữa chúng con, để chúng con có thể cùng tiến đến cuộc sống vĩnh cửu và không lạc xa khỏi con đường chân lý và ngay thật”[14].
Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 131 (Tháng 9 & 10 năm 2022)
[1] Đức Phanxicô, Bài giảng trong Thánh lễ Khai mạc Thượng Hội đồng Giám mục XVI vào ngày 10-10-2021, bản dịch Việt Ngữ của Lm. Phaolô Nguyễn Quốc Hưng, Bản tin Hiệp Thông số 127, tr 193. Tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/bai-giang-cua-duc-thanh-cha-phanxico-trong-thanh-le-khai-mac-thuong-hoi-dong-ve-tinh-hiep-hanh-44833
[2] Cẩm nang cho Thượng Hội đồng về tính Hiệp hành.
[3] Đức giáo hoàng Phanxicô, Diễn từ Mừng kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập Thượng Hội đồng Giám mục (17.10.2015).
[4] Trích tóm kết bản báo cáo của Hội dòng gửi Đức Giám Mục Giáo phận
[5] Trích tóm kết bản báo cáo của Hội dòng gửi Đức Giám Mục Giáo phận
[6] Trích tóm kết bản báo cáo của Hội dòng gửi Đức Giám Mục Giáo phận
[7] Tài liệu chuẩn bị Thượng Hội đồng Giám mục, số 7
[8] Chủ đề Tổng Tu Nghị Nhiệm Kỳ XI của Hội dòng.
[9] Cẩm nang cho Thượng Hội đồng về tính Hiệp hành, số 1.3
[10] Cẩm nang cho Thượng Hội đồng về tính Hiệp hành, số 1.3
[11] Nữ tu Ngọc Lan, fmm, Giá trị của lối sống hiệp hành trong đời thánh hiến, Bản tin Hiệp Thông, số 129, tr 112. tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/gia-tri-cua-loi-song-hiep-hanh-trong-doi-thanh-hien-46545
[12] Tài liệu chuẩn bị Thượng Hội đồng Giám mục, số 9.
[13] Tài liệu chuẩn bị Thượng Hội đồng Giám mục, số 15
[14] Trích lời Kinh cầu nguyện cho Thượng Hội đồng: Adsumus Sancte Spiritus.