Tìm Về Pháp Trường Cổ Mễ, Nơi Xử Tử Bảy Vị Thánh Bắc Ninh

Theo tương truyền, Pháp trường Cổ Mễ ở khu làng Cổ Mễ là một nơi để xử tử nhiều người vào thời Nhà Nguyễn. Và theo sử sách, tại khu vực làng Cổ Mễ này có 7 vị Thánh tử đạo Bắc Ninh bị giết vào năm 1838 và 1839. Nhưng người viết bài này đã nhiều lần tìm kiếm và cầu nguyện, với ước mong tìm biết chút ít về tung tích địa điểm quan trọng này, để tri ân các tiền nhân đã dày công gìn giữ đức tin cho mình. Bởi vì các ngài đã minh chứng đức tin vào Chúa bằng máu đào của mình ở nơi đây. Sau nhiều lần tìm tòi, người viết xin mô phỏng và tổng hợp lại những gì mình biết dưới đây. Hy vọng những điều mô phỏng tái hiện đôi nét về địa điểm pháp trường Cổ Mễ, nơi đã xảy ra hai biến cố quan trọng liên quan đến 7 chứng nhân đức tin của giáo phận khi xưa.

Vị trí và những đặc điểm:

Hiện nay người viết tạm thời tìm thấy hai nguồn tài liệu nói về địa điểm pháp trường Cổ Mễ này:

Tài liệu thứ nhất: theo cuốn “Các Thánh Tử Đạo Bắc Ninh” trong trang 18 có mô tả như sau: “Pháp trường là một bãi rộng ở làng Cổ Mễ, dưới chân một ngọn đồi nhỏ, bên bờ sông Cầu, ở ngoài thành Bắc Ninh.”[1] Địa điểm này thuộc phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ngày nay. Địa điểm Pháp trường này cách nơi giam giữ (thành cổ Bắc Ninh) “khoảng 2km, có thể gần địa điểm hiện nay là Đền Bà Chúa Kho.”[2]

Tài liệu thứ hai: trong cuốn “Dòng Máu Anh Hùng” của cha Vũ Thành cho biết thêm về khu vực xử tử cha Tự, lúc đó: “đồi Xài Bông là nơi thường được dùng để hành quyết các tội nhân, nhưng đặc biệt cha Tự không phải chết ở đó, họ dẫn cha về phía bên phải đồi”[3] và họ hành quyết ngài ở đó.

Về quả đồi nhỏ ở làng Cổ Mễ. Làng Cổ Mễ hiện có một ngọn đồi rõ nhất với nhiều tên gọi khác nhau như: đồi Cổ Mễ, Núi Kho, hay có thể còn được gọi là đồi Xài Bông[4] chăng? Với dòng thời gian gần hai thế kỷ với biết bao thay đổi, nên có thể ngọn đồi này được dân chúng gọi với những tên gọi khác nhau như vậy.

 Xét về vị trí nơi xử chém cha Tự, từ hai nguồn tài liệu nói trên có sự trùng hợp nhau ở khu vòng tròn đỏ vị trí số “3” trên sơ đồ: căn cứ vào tài liệu thứ nhất, vị trí pháp trường ở “dưới chân một ngọn đồi nhỏ, bên bờ sông Cầu”. Và căn cứ vào tài liệu thứ hai: “họ dẫn cha cha Tự về phía bên phải đồi”. Nhìn vào hình sơ đồ làng Cổ Mễ ta đặt giả thiết rằng: nếu lấy hướng Bắc (N) để hướng tới (mặt quả đồi), thì điểm số “3” nằm phía bên phải của đồi Cổ Mễ ngày nay.  Nên ta có thể ước đoán địa điểm pháp trường nằm ở khu vòng tròn đỏ vị trí số “3” trên hình sơ đồ làng Cổ Mễ trên.

 Lần xử thứ nhất vào ngày 05-09-1838:

Bảy vị Thánh tử đạo Bắc Ninh tuy bị bắt trong cùng một thời gian từ ngày 29 tháng 6 năm 1838 đến đầu tháng 7 năm 1838, và bị giam chung với nhau ở tại thành Bắc Ninh (tức thành cổ Bắc Ninh ngày nay). Nhưng các ngài bị xử tử hai đợt khác nhau:

Lần xử thứ nhất này có hai vị bị xử chém đầu là cha Phêrô Nguyễn Văn Tự và cụ trùm Giuse Hoàng Lương Cảnh. Bản án “trảm quyết” (chém đầu) của cha Tự và cụ trùm Cảnh do vua Minh Mệnh ra ngày 2/9/1838:

“Đạo trưởng Nguyễn Văn Tự và Đạo mục Hoàng Lương Cảnh phải trảm quyết tức khắc, còn các tên Hà Trọng Mậu, Bùi Văn Úy, Nguyễn Văn Đệ, Nguyễn Văn Mới và Nguyễn Văn Vinh phải giam giữ cẩn thận và khuyên dụ bỏ đạo, nếu không nghe thì bị xử giảo.”

Trên đường ra pháp trường Cổ Mễ lính xếp hàng đi hai bên, cha Tự và cụ trùm Cảnh đi ở giữa, tay nâng niu tượng Chuộc Tội, hai vị vừa đi vừa đọc kinh. Khi ấy giáo hữu và người ngoại hiếu kỳ nên đi xem rất đông. Người ta thấy vẻ vui mừng hoan hỉ tỏ lộ trên vẻ mặt tuấn tú của cha Tự thật là đẹp, đến nỗi một người lương kêu to lên: “kìa xem, ông đó đẹp trai biết bao! Sao họ nỡ tâm giết một người như vậy?”[5] Nhưng không có quan tòa nào trả lời câu hỏi của người lương dân này.

Đến nơi, họ cho hai vị quỳ xuống những tấm chiếu đã trải sẵn. Họ tháo gông cho hai vị rồi  trói chặt hai tay ra đằng sau. Theo tiếng trống lệnh, lý hình thi hành việc chém đầu hai chứng nhân. Chém xong họ liền tung đầu hai vị lên cho mọi người trông thấy. Vì “theo tục lệ thời đó, đầu tội nhân phải được tung cao 3 lần cho mọi người xem thấy.”[6] Ngay sau khi các ngài bị chém, tức khắc nhiều người trong đạo cũng như ngoài đạo chen lấn xô nhau chạy vào để thấm máu các ngài[7]:

Đầu của cha Tự: “Lý hình vung kiếm chém mạnh, nhưng đầu vẫn chưa rơi khỏi cổ, anh ta phải chém mạnh lần thứ hai đầu mới rơi khỏi cổ.”[8]

Bên cha Tự: “Lý hình vừa làm xong nhiệm vụ, thì cả người lương lẫn người giáo chạy xúm đến để thấm máu và tranh dành tất cả những gì của cha Tự. Người ta chen lấn nhau đến nỗi một số người ngã trên vũng máu và làm cho cả đám người thấm máu của vị tử đạo.”[9]

Phía bên cụ trùm Cảnh: “Một hồi chiêng vang dội, lý hình vung gươm chém và đầu cụ Cảnh rơi khỏi thân xác. Các người lương giáo xô nhau ra thấm máu và xô xé lấy những gì thuộc về cụ đến nỗi các quan cũng không thể ngăn nổi.”[10]

Lần xử thứ hai vào ngày 19-12-1839:

Năm vị thánh bị xử giảo[11] là Phanxicô Hà Trọng Mậu, Augustinô Nguyễn Văn Mới, Đaminh Bùi Văn Úy, Stêphanô Nguyễn Văn Vinh và Tôma Nguyễn Văn Đệ. Bản án xử giảo 5 vị chứng nhân này đã có chung với bản án của cha Tự và cụ trùm Cảnh cùng ngày 2/9/1838. Suốt thời gian hơn một năm các quan “khuyên dụ” 5 vị này bỏ đạo, nhưng không ai bỏ đạo, nên bản án được viết tiếp: “Bọn gian ác theo Gia-tô tả đạo, mặc dầu đã khuyên răn sửa phạt, vẫn ngoan cố không chịu bước qua thập giá, nay chúng bị xử giảo.“[12]

Ngày 19/12/1839 trên đường ra pháp trường, thầy Phan-xi-cô Hà Trọng Mậu dẫn đầu anh em. Năm chứng nhân trẻ này bị dẫn đến pháp trường Cổ Mễ trước sự hiếu kỳ của đám đông chen lấn nhau. Họ “xì xào với nhau là các vị này bị giết oan!”[13]. Chắc hẳn họ đã thấy 5 vị này sống tốt, chẳng có tội tình gì. Còn “các chứng nhân tươi cười nói với mọi người: anh em chúng tôi đang tiến về Thiên Đàng đây.” Tiếp đó “5 vị bị trói vào 5 cái cọc đã chôn sẵn, rồi cùng một lúc lý hình xiết cổ các ngài bằng dây thừng cho đến lúc tắt thở.”[14]

 “Khi lưỡi gươm của lý hình chém xuống, thì các vị tử đạo được rước lên đài vinh quang.”

 Xin các Thánh Tử Đạo Bắc Ninh cầu cho chúng con! Amen.

JB. Lâm Văn Trung

Nguồn: Gp. Bắc Ninh

—————————————————–

[1] Tòa giám mục Bắc Ninh, Các Thánh Tử Đạo Bắc Ninh, tr 18.

[2] Tài liệu đang dẫn, tr 18.

[3] Vũ Thành, Lm, Dòng Máu Anh Hùng, tr 202

[4] X. Dòng Máu Anh Hùng, tr 202

[5] Vũ Thành, lm, Dòng Máu Anh Hùng, tr 202.

[6]  Tài liệu đang dẫn.

[7]  Tòa giám mục Bắc Ninh, Các Thánh Tử Đạo Bắc Ninh,18-19

[8] Vũ Thành, lm, Dòng Máu Anh Hùng, tr 202.

[9] Tài liệu đã dẫn, tr 202.

[10] Tài liệu đã dẫn, tr 204.

[11] Xử giảo: bị tròng dây vào cổ và bị lý hình kéo hai đầu dây xiết chặt cho đến chết mới thôi.

[12] Tòa Giám Mục Bắc Ninh, Các Thánh Tử Đạo Bắc Ninh, tr 34

[13] X. Tài liệu đang dẫn, tr 34.

[14] Tài liệu đang dẫn, tr 34.